Konteyner evlerde ışık konusu, “lambayı aç/kapat” basitliğinde değildir. Metal kabuğun parlaklığı, düşük duvar kalınlıkları, sınırlı pencere yerleşimi ve kompakt hacimler; görsel konfor, enerji verimliliği, ısıl kazanç/kayıp ve mahremiyet dengesini aynı anda gözeten bütüncül bir aydınlatma stratejisi ister. Amaç, gün boyu değişen gökyüzü ışığını (doğal ışık) içeri yeterli, gölgesiz, parlamasız ve ısıl olarak kontrollü sokarken; akşamları katmanlı, sirkadiyen dostu yapay ışıkla mekanı zenginleştirmektir. Bu yazı, yönlenmeden cam seçimine, günışığı optiğinden yapay ışık metriklerine, kontrol altyapısından bakımına kadar konteyner ev için kapsamlı bir ışık tasarım rehberidir.
1) Günışığı Tasarımı: Gökyüzüyle Barış, Parlamayla Savaş
1.1. Yönlenme ve açıklık stratejisi
-
Güney cephesi: Kışın yüksek günışığı kazancı; yazın harici gölgeleme (brisoleil/saçak) ile kontrol.
-
Doğu: Sabah yumuşak; yatak odası/çalışma için ideal.
-
Batı: Öğleden sonra sert ve parıltılı; küçük, gölgelenebilir açıklıklar.
-
Kuzey: Parlamasız, sabit dağılım; atölye/çalışma için mükemmel.
1.2. Pencere oranları ve yerleşimler
-
Uzun yan duvarda yatay bant pencereler, dar yanlarda dikey açıklıklar görsel denge sağlar.
-
Köşe birleşimli pencereler küçük hacimde ferahlık üretir; ısı köprüsü kırıcı detay şart.
-
Clerestory (yüksek bant): Tavan derinliğine günışığını taşır, mahremiyeti korur.
1.3. Günışığı dağıtımı için iç yüzey yansıtıcılığı (LRV)
-
Tavan ≥ 80 LRV (kırık beyaz/mat), duvarlar 60–70 LRV, zemin 25–40 LRV: Göz seviyesinde kamaşma olmadan homojenlik.
-
Parlak vernik yerine saten/mat; yansıma parlamasını (specular glare) düşürür.
1.4. Optik elemanlar
-
Light shelf (iç/dış ışık rafı): Üstten ışığı tavana çevirerek derinlikte aydınlık artırır.
-
Prizmatik film/akrilik: Güneş ışığını dağıtarak parlamayı azaltır.
-
Mikro-perfore stor: Dış manzarayı korurken UGR’yi düşürür.
1.5. Günışığı metrikleri ve hedefler
-
DF – Daylight Factor (%): Yaşam alanlarında ortalama ≥ 2%, çalışma noktalarında ≥ 3% hedefi.
-
sDA (spatial Daylight Autonomy): Yılın %50’sinde, çalışma saatlerinde ≥ 300 lx için alanın %55–75’i hedef.
-
DGP/UGR – Parlama kontrolü: Oturma/çalışmada rahatsızlık eşiği DGP < 0.35, iç mekânda UGR < 19.
2) Cam, Çerçeve ve Gölgeleme: Isıl ve Görsel Denge
2.1. Cam seçimi
-
U-değeri düşük, yüksek görünür geçirgenlik (VLT ≥ %60) ve cepheye göre optimum SHGC (güneş ısı kazancı katsayısı).
-
Kuzey/doğu: VLT yüksek, SHGC orta; batı/güney: SHGC düşük, selektif kaplama.
-
Akustik lamine cam; konteyner metal kabuğun sesini yumuşatır.
2.2. Doğrama ve ısı köprüleri
-
Isı yalıtımlı alüminyum veya kaliteli PVC; termal ped ve kesintisiz hava bariyeri.
-
Pencere pervazı/kutu detayında blackout stor + keten perde ikilisiyle karartma ve akustik yumuşatma.
2.3. Dış gölgeleme
-
Brisoleil: Güneyde yatay, doğu/batıda düşey lameller.
-
Pergola/PV pergola: Gölge + enerji üretimi; yaz kazancı düşer.
-
Cephe panjurları: Rüzgâr dayanımlı, otomasyonla güneşe göre açı kontrolü.
3) Yapay Aydınlatmada Katmanlar: Genel–Görev–Vurgu
3.1. Genel ışık (ambient)
-
Lineer LED veya dolaylı ışık: Kamaşmasız, tavan–duvar kesişiminde indirekt kurgu.
-
Renk sıcaklığı 2700–3500K aralığında; alanın fonksiyonuna göre sahne değişimi.
3.2. Görev ışığı (task)
-
Tezgâh üstü, okuma, çalışma; odaklı, parıltısı sınırlı, CRI ≥ 90.
-
Mutfakta 300–500 lx, çalışma masasında 500–750 lx hedef.
3.3. Vurgu ışığı (accent)
-
Niş, raf, sanat objesi; wall-wash veya yönlendirilebilir spot.
-
1:3–1:5 kontrast oranı ile dramatik ama konforlu vurgu.
3.4. Dış mekân–gece rotası
-
Teras/bahçede bollard ve indirekt duvar ışıkları; kamaşma yok.
-
Gece ev içi “ay ışığı” rotası: 1–2 W amber hat aydınlatması.
4) İnsan Odaklı Aydınlatma ve Sirkadiyen Destek
4.1. CCT ve renk kalitesi
-
Sabah/öğlen: 3500–4000K nötr-sıcak, akşam: 2700–3000K sıcak.
-
CRI ≥ 90, mümkünse TM-30 Rf/Rg dengeli; ahşap ve ten tonları doğru görünür.
4.2. Melanopik uyarı (EML/CS)
-
Sabah–öğlen çalışma alanlarında yüksek melanopik etki, akşam yaşam alanlarında düşük.
-
Işık sahneleriyle biyolojik ritim desteklenir; uyku kalitesi yükselir.
5) Kontrol Sistemleri: Akıl, Konfor ve Tasarruf
5.1. Sensörler ve otomasyon
-
Günışığı sensörü (photocell) ile sabit aydınlık: Gün içinde LED’ler otomatik kısılır.
-
Hareket/varlık sensörü: Koridor, banyo, depo; boşta kalma sürelerine göre kapanma.
-
Zaman sahneleri: “Sabah”, “Gündüz”, “Akşam”, “Sinema”, “Gece yolu”.
5.2. Protokoller ve dimleme
-
DALI-2 veya 0–10V sabit ve güvenilir; Matter/Thread ile ev otomasyonuna entegre.
-
PoE aydınlatma (opsiyon): Enerji ve veri tek kabloda; bakım kolay.
5.3. Perdeler/panjor entegrasyonu
-
Güneş açısına göre otomatik brisoleil/panjur; parlamayı ve ısı kazancını aynı anda yönetir.
6) Akustik, Isıl ve Görsel Konforun Kesişimi
-
İndirekt ışık + akustik lamel: Işık çizgisini gizler, yankıyı sönümler.
-
Armatür yerleşimi: Parlak ekranlara doğrudan yansımayacak şekilde; UGR düşer.
-
Isı kazancı: Task ışıklar düşük güçte, LED verimli; küçük hacimde sıcaklık artışı minimal.
7) Mekâna Göre Rehber: Salon, Mutfak, Yatak, Çalışma
Salon
-
Genel: Indirekt 300–500 lx.
-
Vurgu: Raf/niş 200–300 lx; sinema sahnesinde %10–20’ye iner.
-
Parlama: TV karşısında düşük parıltılı hat; ekran yansıması yok.
Mutfak
-
Tezgâh: 500–750 lx, CRI ≥ 90.
-
Genel: 300–400 lx; dolap altı lineer LED ile gölge kes.
-
Parlama: Parlak tezgâhta difüz lens.
Yatak Odası
-
Genel: 150–250 lx, sıcak CCT.
-
Görev: Okuma 300 lx, iyi optik; blackout şart.
-
Gece yolu: 1–2 W amber.
Çalışma/Ofis
-
Genel: 300–500 lx; günışığı telafisi.
-
Görev: 500–750 lx, CRI ≥ 90; ekran yansıması engelli.
Banyo
-
Ayna: 300–500 lx, dikey yüzey aydınlatması (iki yan aplik + üst).
-
Genel: 200–300 lx, buhar ortamında IP sınıfı uygun armatür.
8) Çatı Işıklıkları ve Alternatif Günışığı Çözümleri
-
Şeffaf kubbe yerine difüz, UV filtreli ışıklık; konteyner çatısında akustik ve ısı için çok katmanlı detay.
-
Işık tünelleri: Dar koridor/ıslak hacimlerde günışığı getirir; yoğuşma detayı kritik.
9) Enerji Verimliliği: Lüks–Watt Optimizasyonu
-
LED verimi: 100–140 lm/W sınıfı ürünler; fazla lümene değil doğru dağılıma odaklanın.
-
Sabit aydınlık kontrolü: Gün içinde %20–60 dimleme ile anlamlı tasarruf.
-
Renk sıcaklığına göre güç: Akşamları daha düşük lüks + sıcak CCT = hem biyolojik hem enerji kazanımı.
10) Elektrik ve Güvenlik
-
Acil aydınlatma: Çıkış rotasında min. 1 lx; konteynerde kısa kaçış yolları net.
-
Yanıcı yüzeyler: Ahşap lamel üstünde LED’ler için yeterli hava boşluğu; ısıl yönetim.
-
IP koruma: Dış mekân ve ıslak hacimde IP44/65.
11) Dış Mekân ve Peyzaj Işığı: Komşuya Kamaşma Yok
-
Yukarı bakan projektör yok: Gökyüzü kirliliği ve komşu kamaşması.
-
Yere yakın bollard/lineer: Yürüme güvenliği; ağaç altı uplight kontrollü açılı.
-
Zaman çizelgesi: Gece yarısından sonra min. seviyeye düşür.
12) DfMA ve Montaj: Ön Üretimde Işık Entegrasyonu
-
Prefabrike tavan kaseti: Lineer kanallar, güç/data, acil hatlar fabrikada.
-
Renk kodlu kablolama: Serviste hata azalır.
-
QR etiket: Her sürücü/armatür için teknik döküman–garanti.
13) Bakım ve Ömür Döngüsü
-
Optik temizlik: Difüzör/lensleri periyodik temizleyin; lümen çıkışı geri gelir.
-
Sürücü ömrü: Sıcaklık yönetimi sağlanırsa LED yalnız değil, sürücü de uzun yaşar.
-
Sahne revizyonları: Mevsime/alışkanlığa göre otomasyon sahnelerini güncelleyin.
14) Örnek Aydınlatma Senaryosu (2×40’ + 1×20’, 72–75 m²)
-
Salon + mutfak: Indirekt genel + dolap altı task + niş vurgu; “Yemek”, “Sinema”, “Misafir” sahneleri.
-
Çalışma nişi: 500–750 lx task, günışığı telafisi.
-
Yatak: Sıcak genel, okuma spot, blackout + gece yolu.
-
Dış mekân: Bollard + cephe yıkama; zaman tabanlı dimleme.
-
Kontrol: DALI-2 + Thread/Matter; günışığı–varlık sensörlü otomasyon.
-
Sonuç: Parlamasız, homojen, sirkadiyen uyumlu ışık; %20–40 enerji tasarrufu.
15) Sık Hatalar ve Hızlı Çözümler
-
Tek tavan lambası → Katman yok; gölge–kamaşma: Genel+görev+vurgu kur.
-
Parlak yüzeylere çıplak spot → UGR yükselir: Difüz/indirekt kullan.
-
Yanlış CCT → Akşam mavi ağırlık uykuyu bozar: 2700–3000K’a geç.
-
Perdesiz batı penceresi → Parlama ve ısıl yük: Dikey brisoleil + mikro-perfore stor.
-
Duyarsız kontrol → Tüm gün %100: Photocell ile sabit aydınlık.
-
Rastgele LED → CRI/TM-30 düşük: Renk doğruluğu bozulur; ≥CRI90 seç.
-
Yüksek güç, kötü yönlendirme → Lüks var, konfor yok: Optik dağılım ve yerleşimi düzelt.
Sonuç: Küçük Hacimde Büyük Işık
Konteyner evde ışık; enerji, konfor ve psikolojinin ortak dilidir. Doğal ışık doğru yönlenme–gölgeleme–optikle içeri parlamasız ve zengin girer; yapay ışık katmanları günün ritmine uyup sirkadiyen denge sağlar. Doğru cam ve yüzey yansıtıcılığı, akıllı kontrol ve verimli LED altyapısı ile küçük bir çelik kabuk, sabah dingin, öğlen üretken, akşam sıcak ve gece sakin bir ışık ekosistemine dönüşür.
Başlangıç reçetesi:
-
Güney–doğu ağırlıklı açıklık + batıda düşey brisoleil; DF ≥ %2 hedefleyin.
-
İç LRV’yi tavan 80+, duvar 60–70, zemin 25–40 bandına oturtun.
-
Yapay ışıkta genel–görev–vurgu üçlemesi; CRI ≥ 90, 2700–3500K arası sahneler.
-
Photocell + varlık sensörü ile sabit aydınlık ve otomatik karartma.
-
Brisoleil, ışık rafı, prizmalar ve blackout ile parlamayı/ısıyı kontrol edin.
-
DALI-2/0–10V + Matter/Thread ile güvenilir ve esnek kontrol altyapısı kurun.
Kısacası: Konteyner evde iyi ışık, iyi yaşamdır—gözünü yormaz, ruhunu yüceltir, bütçeni korur.